بررسی نقش مشارکتی دانش آموزان در اداره امور مدرسه از طریق شورای دانش آموزی

بررسی نقش مشارکتی دانش آموزان در اداره امور مدرسه از طریق شورای دانش آموزی باتاکید بر رویکرد مدیریت مبتنی بر مدرسه (مورد مطالعه مدارس ابتدایی شهربابلسر)

صمدایزدی[1]

علی آقامحمدی[2]

مصطفی عزیزی[3]

یکی از مهمترین اهداف تعلیم وتربیت، اجتماعی ساختن دانش آموزان یعنی آماده کردن آنان برای شرکت فعال و سازنده در زندگی اجتماعی، کسب آگاهی نسبت به حقوق اجتماعی خود وبهره برداری صحیح از آن واحترام به حقوق دیگران وهمکاری با سایر افراد جامعه است، یکی از شیوه های گرایش دانش آموزان به فعالیت ها و تصمیم گیری های اجتماعی، مشارکت آنان در گروه ها وشوراهای متشکل از همسالان در مدارس است.

در این راستا، مقاله ی حاضربا بهره گیری از رویکرد کیفی(مصاحبه)، به بررسی نقش مشارکتی دانش آموزان در اداره امور مدرسه از طریق شورای دانش آموزی باتاکید بر رویکرد مدیریت مبتنی بر مدرسه (مورد مطالعه مدارس ابتدایی شهربابلسر) است.

نمونه ی معرف، از مدارس غیرانتفاعی، شاهد ودولتی دخترانه و پسرانه شهر بابلسرانتخاب گردیدند. برای تجزیه وتحلیل داده ها، ابتدا پاسخ های داده شده به هر سوال جداگانه نوشته شدند. سپس، در زمینه های ظاهرشده، هردسته از پاسخ ها شناسایی گشتند و پس از جمع بندی، نتایج نشان داد که اجرای معقول طرح شورای دانش آموزی در شهر بابلسرنیازمند توجه به نکاتی است که در نتایج تحقیق عنوان گردیده است.

کلیدواژه ها: شورای دانش آموزی[4]، مشارکت[5]، مدیریت مبتنی بر مدرسه[6]، مسئولیت پذیری اجتماعی[7]

در هر اجتماع علمی سازمان‌هایی وجود دارند که برای تقویت آن اجتماع علمی نقش‌های متعددی را ایفا می‌کنند. تربیت دانش آموزان ابتدایی که در آغاز ورود به اجتماع بزرگ انسانها هستند از حساسیت ویژه ای برخوردار است.

در این دوره که بعنوان اساس دوره های بالاتر آموزشی است، دانش آموزان تجربیاتی کسب می کنند که درصورتیکه مرتبط با هم ودر ارتباط با مسایل شخصی واجتماعی باشد، برانگیزاننده، سودمند وموثر خواهد بود ویادگیری مادام العمررا به همراه خواهد داشت. یکی از فعالیت هایی که به اهداف این دوره یاری می رساند، فعالیت های گروهی است.

با عنایت به رویکردهای جدید آموزش وپرورش نظیر مدیریت مبتنی بر مشارکت ومناسبات انسانی، تمرکز زدایی ومدرسه محوری در نظام آموزش وپرورش، جلب مشارکت عملی وحضور فعال دانش آموزان در فرایند تصمیم سازی وتصمیم گیری وامور اجرایی مدرسه بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. در بند 7 اصل شورای دانش آموزی آمده است که:

«در مدارس به عنوان آموزش عملی وبرای پرورش روحیه همکاری وتعاون وهمفکری وسعه صدر، تشکیل شورای دانش آموزی مورد تاکید قرار گیرد، این شوراها عملاً در تنظیم جریان امور مدرسه وهدایت پاره ای از فعالیت های خاص دانش آموزان علاوه بر نقش آموزشی می توانند جنبه اجرایی نیز داشته باشند»(فرهمندیان وهمکاران، 1383).

بدیهی است اگر به دانش آموزان فرصت اندیشیدن، ابراز وجود ومداخله موثر در امور مربوط به خودشان داده شود، موجب عزت نفس وارتقاء شخصیت آنان ومسئولیت پذیری بیشتر وفعالیت خود انگیخته ومسئولانه آنان خواهد شد. در این راستا تشکیل شورای دانش آموزی در مدارس ابتدایی ونگرش مثبت وبرخورد مسئولانه دست اندر کاران تعلیم وتربیت وکارشناسان نسبت به اجرای این طرح، زمینه درونی ساختن فرهنگ مشارکت ومشارکت پذیری در دانش آموزان وتحولی کار ساز در نظام اجرایی وتصمیم سازی آموزش وپرورش فراهم می سازد. کسب آمادگی وآگاهی های لازم برای همزیستی، هم اندیشی، پذیرش تنوع دیدگاه ها وتحمل آراء وعقاید دیگران، مشارکت در امور یادگیری مهارت های زندگی از جمله اهدافی هستند که از مجرای شوراهای دانش آموزی تحقق می پذیرند. ولازمه دستیابی به اهداف مورد نظر برخورداری از مدیریت مشارکت جویانه در سطوح مختلف آموزش وپرورش، اتخاذ سیاست های مدبرانه در سازماندهی ونظارت مستمر بر برنامه ها واهتمام عملی در تقویت، توسعه وگسترش شوراهای دانش آموزی مدارس می باشد.

1- بررسی نقش عوامل فردی تاثیر گذار بر مشارکت دانش آموزان در اداره امور مدرسه از طریق شورای دانش آموزی (انگیزه، علایق ووضعیت تحصیلی دانش آموزان).

2- بررسی نقش زمینه خانوادگی دانش آموزان در مشارکت آنها (سطح سواد والدین، سطح درآمد وپیگیری وضعیت تحصیلی فرزندان).

3- مقایسه عوامل فردی وزمینه خانوادگی تاثیرگذار بر مشارکت دانش آموزان دراداره امور مدرسه در بین مدارس عادی(دولتی)، غیرانتفاعی وشاهد دختران و پسران دوره ابتدایی.

این تحقیق به شیوه ی کیفی انجام گردیده است. در این دسته از تحقیقات، ضمن تنظیم مصاحبه ی ساختارمند، پژوهشگر با ذهنیت خود به تحقیق شکل می دهد وسعی در درک افراد مورد تحقیق دارد وبه دنیای آنها وارد می شود ودربسیاری موارد خود را به جای آنها قرار می دهد(مارشال و راس من، 1377). با انتخاب روش تحقیق کیفی در این مطالعه، فرصت مشاهده جزئیات و مستند سازی پدیده مورد مطالعه ایجاد شد. مزیت داده های جمع آوری شده از این طریق نسبت به نظرخواهی های انجام شده در قالب پرسشنامه های مقیاسی، براین است که امکان آشنایی با فرایند های رسیدن به یک پاسخ را برای پژوهشگر ایجاد می کند(همان منبع). لذا بینش وبصیرت پژوهشگر در این دسته از تحقیقات منجر به شرح وبسط سیستم پیچیده ی اجتماعی می گردد.

نمونه معرف از مدارس غیرانتفاعی، شاهد ودولتی دخترانه و پسرانه شهر بابلسرانتخاب شد. روند انتخاب به این شکل بود که درجریان جلسه انجمن اولیاء ومربیان، با مدیران مدارس مذکور صحبت گردید و از آنها خواسته شد که در جریان برگزاری انتخابات شوراهای دانش آموزی در فرایند تحقیق مشارکت نمایند. دعوت از مدیران برای مشارکت در مطالعه با استقبال گرم آنها مواجه گشت. لذا با مدیران مدارس نمونه و دو گروه از دانش آموزان(داوطلبان عضویت در شورای دانش آموزی و افراد شرکت کننده در انتخابات)، مصاحبه های ساختاری هدفمندی انجام شد و یک هفته بعد از انتخابات نیز مصاحبه هایی با منتخبین شوراهای دانش آموزی مدارس مذکورصورت گرفت. درنهایت مدیریت از6 مدرسه ابتدایی دخترانه وپسرانه غیرانتفاعی، شاهد و دولتی، تعداد 48 نفر از اعضای عضو وغیر عضو انتخاب گردیدند. از این 48 نفر، 36 نفر، اعضای اصلی شورا بودند(منتخبین شورای دانش آموزی) و12نفر از داوطلبان عضویت در شورای دانش آموزی مورد مصاحبه قرار گرفتند و پاسخ های تامل برانگیز ومستدل بررسی وتجزیه و تحلیل گردید.