اختلالاتی که با روش بازی درمانی درمان می شوند؟

انواع اختلالاتی را که ریشه در احساسات و هیجانات کودک، سازگاری او با محیط و... دارند، می‌توان با این روش درمان کرد. افسردگی کودکان ، ترسهای کودکان ، مشکلات رفتاری که ریشه اضطرابی دارند شب ادراری ، ناخن جویدن ، دروغ گفتن ، پرخاشگری و... را می‌توان با استفاده از این روش حل کرد.

بازی درمانی، اغلب برای درمان کودکان ناسازگار و کسانی که نسبت به حل مسائل مربوط به سازگاری مشکل دارند، استفاده می شود. بازی درمانی روشی است که به وسیله آن، ابزارهای طبیعی بیان حالت کودک، یعنی بازی، به عنوان متد درمانی وی به کار گرفته می شوند تا به کودک کمک کند فشارهای احساسی خویش را تحت کنترل قرار دهد.

همچنین این روش در مورد کودکان سه تا هشت ساله به کار می رود که مشکلات خانوادگی (مانند طلاق والدین) دارند، ناخن می جوند، دچار شب ادراری اند، اختلال رفتاری دارند، بیش فعالند، در روابط گروهی موفق نیستند یا قربانی سوءاستفاده از کودکان شده اند.

درمانگرانی که از بازی درمانی استفاده می کنند، معتقدند این روش به کودک اجازه می دهد جهان را در مقیاسی کوچک تر با دستان خود بسازد و تحت نفوذ خود درآورد؛ کاری که در محیط پیرامون هر روز کودک امکان پذیر نیست.

در مقوله بازی درمانی، می توان به دو نوع بازی درمانی فعال و غیرفعال اشاره کرد.

نوعی از بازی که در آن به کودک تعدادی اسباب بازی انتخاب شده داده می شود و درمانگر خود جهت تشویق کودک برای به نمایش درآمدن صحنه های آسیب زای مشخصی، وارد بازی می شود، بازی درمانی فعال نامیده می شود.

بازی درمانی غیرفعال همزمان با بازی درمانی فعال گسترش یافته است و در بازی درمانی غیرفعال، درمانگر بازی کودک را محدود نمی کند، در عوض به نظر می رسد فقط در اتاق با کودک بنشیند و همان گونه که کودک محو در بازی است، درمانگر نیز به تدریج تلاش می کند بخشی از بازی کودک شود. کودک همیشه اجازه دارد بازی را رهبری کند، حتی اگر نهایتاً لازم باشد درمانگر چند مورد تجزیه و تحلیل ساده از رفتار را بیان کند. به طور کلی بازی درمانگر غیرفعال معتقد است مهم ترین عامل برای تغییر اختلال عاطفی کودک، قبول همراه با درک بیانات و احساسات کودک است. کودک قادر خواهد بود، احساس اضطراب، خصومت و ناامنی خود را با شتاب خاص خود از طریق بازی بیان کند.

از آنجا که درمانگر غیرفعال به کودک اجازه انتخاب راه را می دهد، هیچ گونه محدودیتی در مورد چگونگی انتخاب اسباب بازی ها برای کودک وجود ندارد. کودک می تواند با هر نوع اسباب بازی که علاقه مند باشد بازی کند و محدود به بازی با خانواده عروسکی نیست. در نتیجه انتخابی چنین وسیع از اسباب بازی ها و عکس العمل پذیرفته شده و غیرفعال درمانگر، لازم نیست همه بازی های کودک دارای ارزش عاطفی و سمبلیک قوی باشند. نیمی از بازی ها، اجرای مجدد فعالیت های ساده تجربیات روزانه کودک هستند.

در محیط بازی درمانی، کودک با وسایل و اسباب بازی هایی که گلچین شده اند مشغول به بازی می شود و مربی بدون هیچ گونه اظهار عقیده یی، تنها به مشاهده عمیق رفتار و عملکرد و صحبت های کودک می پردازد و به این ترتیب است که کودک احساسات پنهانش را به سطح می آورد تا بتواند با آنها روبه رو شده و بر آنها غلبه کند.

اصول اولیه یی که درمانگران حین بازی درمانی رعایت می کنند؛

- ترغیب نمی کنیم؛ مثلاً نمی گوییم «اطمینان دارم که تو این کار را انجام می دهی.»

- حمایت نمی کنیم؛ مثلاً نمی گوییم «من به تو کمک می کنم تا تو این کار را انجام دهی.»

- فشار وارد نمی کنیم؛ مثلاً نمی گوییم «سعی کن مثل دیگران این کار را انجام دهی.»

- در اتاق بازی بچه آزاد است تا هر کاری که خواست انجام بدهد و هر بازی که انتخاب کرد، بکند. اولین مکالمه از سوی بچه شروع می شود و درمانگر، گفتار بچه را عیناً فقط با تغییر ضمایر و افعال به خودش برمی گرداند.

- اگر مکالماتی بین مربی و کودک در اتاق بازی انجام می شود نباید جلوتر از احساس کودک باشد چون این دخالت در تبیین احساس درونی کودک است. مثلاً کودک می گوید من در اینجا از انجام هیچ کاری نمی ترسم و هرکاری که می خواهم انجام می دهم. مربی رو به کودک کرده و می گوید؛ تو اینجا از انجام هیچ کاری نمی ترسی و هر کاری که دوست داری انجام می دهی (ولی در بیرون، مقررات به تو اجازه چنین کاری نمی دهند). این جمله واپسین در واقع دخالت در تبیین احساسات کودک است و نباید در اتاق بازی درمانی گفته شود.

- در مواقعی هم درمانگر نباید سکوت کند، مثلاً زمانی که کودک در شخصیت خود شک کرده و می گوید؛ «من خیلی عروسک بازی را دوست دارم، من همیشه دوست داشتم یک دختر بودم.» در چنین لحظه یی مربی باید شخصیت و هویت کودک را برایش قطعی کرده و بگوید؛ «تو دوست داشتی دختر باشی در حالی که یک پسری.»

- در مواردی که کودک عمل تخریبی را در اتاق بازی انجام می دهد، رفتار مربی بسیار مهم است. اصولاً کودکان در چنین شرایطی به صورت مربی یا درمانگر نگاه می کنند تا عکس العمل او را دریابند. جمله یی که درمانگر می تواند بگوید این است که؛ «تو فکر می کردی من برای این کار تو را سرزنش می کنم، مگر نه؟» و مددجو می فهمد که شما در اینجا این کار را انجام نمی دهید، در حالی که آن کار غلط بوده است و شما نباید در آن مقطع مانع او شوید.