درمان افسردگی با داروهای گیاهی

مقدمه

مدت هاست که برای درمان انواع افسردگی خصوصا برای درمان افسردگی شدید، از انواع داروهای شیمیایی استفاده می شود. از آنجا که درمان افسردگی طولانی مدت بوده و چندین ماه یا گاها چندین سال طول می کشد و مصرف داروهای شیمیایی دارای عوارض جانبی بوده و قطع ناگهانی مصرف دارو موجب عود و برگشت علائم افسردگی می شود و با توجه به افراد زیادی که در حال مصرف داروهای ضد افسردگی هستند، درمان افسردگی با گیاهان دارویی، بیشتر از هر زمان دیگری مورد نیاز است. لذا تحقیقات وسیعی روی گیاهان دارویی ضد افسردگی و اضطراب و آرام بخش صورت گرفته و تعدادی داروی گیاهی مؤثر و دارای حداقل عوارض جانبی به بازارهای جهانی عرضه شده است که شاید با مشورت و تحت نظر پزشک متخصص بتوانید به تدریج آنها را جایگزین داروهای شیمیایی کنید.

درمان گیاهی افسردگی

در ادامه به معرفی چند گیاه دارویی که می توانند برای تخفیف علائم افسردگی اثر بخش باشند، می پردازیم:

گیاه اسطوخودوس (lavender)

گیاه اسطوخودوس از جمله گیاهان مفید برای درمان افسردگی با گیاهان دارویی محسوب می‌شود. قرن ها است که روغن اسطوخودوس، به صورت استنشاقی - به اشکال اسپری، بالشتک های مخصوص عطرها، روغن ها و لوسیون ها - مورد استفاده قرار می گیرد. بوییدن آن، آرامش و خواب را القا می کند. امروزه، روغن اسطوخدوس، به شکل خوراکی نیز در دسترس است که درون حباب های میکروسکوپی جمع آوری می شود و در یک کپسول قرار داده می شود که به آن اجازه می دهد تا از سد روده ای عبور کند. به محض اینکه از دیواره روده عبور می کند، باعث ایجاد آرامش می شود و اضطراب را کاهش می دهد. این گیاه به شکل لاولا (lavela ( نیز در بازار موجود است. این روغن، اعتیاد آور یا خطرناک نیست. اسطوخودوس یک درمان کننده ی اضطراب است که شما را خسته (کسل) نمی کند ومی تواند در صورت نیاز، هر زمان که اضطراب افزایش پیدا می کند، یا به صورت منظم مصرف شود که بستگی به نیازهای شما دارد.

سنبل الطیب

سنبل الطیب یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی است که در ایران و جهان از آن برای مصارف گوناگون دارویی، غذایی و بهداشتی استفاده می شود. این گیاه به صورت وحشی در جنگل های کم درخت در حاشیه جویبارها و گودال ها می روید. قسمت مورد استفاده این گیاه ریشه آن است و معمولا از ریشه گیاهی که بیش از 3 سال عمر دارد، استفاده می شود. سنبل الطیب پس از خشک شدن به رنگ قهوه ای در می آید و طعم آن تلخ ولی خوشبو و معطر است و عطر آن پس از خشک شدن، بیشتر می شود. بوی مطبوع این گیاه به قدری است که گربه آن را از فواصل دور هم تشخیص می دهد و به طرف آن می رود؛ به همین علت، به این گیاه علف گربه نیز می گویند.

تاثیر دارویی ریشه تازه این گیاه، 3 برابر خشک شده آن است. سنبل الطیب باید در حرارت کم، خشک شود زیرا حرارت بالا تمام اثر دارویی آن را از بین می برد. یکی از مهم ترین خواص دارویی این گیاه خاصیت آرام بخش بودن آن است. سنبل الطیب با داشتن خاصیت ضد تشنج در رفع ناراحتی های عصبی و کاهش صرع نیز مفید است. دلهره، تشویش و نگرانی را تا حد زیادی از بین می برد و جایگزین خوبی برای قرص ها و داروهای آرام بخش است.

این گیاه همچنین یک داروی گیاهی ضد اضطراب است، اما برخلاف اسطوخدوس، در نهایت شما را خسته (کسل) می کند! سنبل‌الطیب یک گزینه ی خوب برای افسردگی های شدید است و بهتر است که اوایل شب مصرف شود یعنی زمانی که شما در حال رانندگی یا کار نیستید. سنبل‌الطیب می تواند در طی روز، در دوزهای خیلی کم، یعنی 20 میلی گرم یا کمتر مصرف شود. برای خواب آوری، یا درمان افسردگی های خیلی شدید، می توانید سرشب، دوزهای 600 میلی گرمی را مصرف کنید. مهم است یادآور شویم که نباید سنبل الطیب را با الکل یا سایر داروهای ضد افسردگی ترکیب کنید.

نحوه مصرف
مقدار 2 تا 4 گرم سنبل الطیب را که قبلا کوبیده شده باشد در یک لیوان آب جوش ریخته به مدت نیم ساعت باقی بگذارید تا دم بکشد. سپس آن را صاف کرده و روزی 3 بار، هر بار یک فنجان میل کنید. این نوشیدنی معالج تمام حالات عصبی، سرگیجه، ناآرامی های عصبی، ضد ترس شبانه اطفال و آرام بخش بسیار خوبی برای کارهای فکری زیاد است.

گل راعی (علف چای)

یکی از بهترین داروهای گیاهی ضد افسردگی که خاصیت دارویی و خواص ارزنده دیگری نیز دارد، علف چای است. قدمت مصرف این گیاه بیش از 2 هزار سال است و نزد بیشتر اقوام و ملل جهان به عنوان بهترین داروی بیماری های عصبی مورد استفاده بوده است. اکنون بیش از 50 کارخانه داروسازی جهان از گیاه علف چای، داروهای مختلف ضد افسردگی تهیه می کنند و می توان از آن به عنوان قویترین داروی گیاهی ضد افسردگی نام برد. این گیاه در ایران با نام های دیگری نظیر گل راعی، علف هزار چشم و هوفاریقون شناخته می شود.

قسمت مورد استفاده این گیاه، سرشاخه گلدار گیاه تازه یا گیاه خشک شده و نیز گل های تازه گیاه است. علف چای در درمان افسردگی های خفیف عصبی همچون افسردگی های دوران یائسگی و درمان خستگی های عصبی موثر است. خاصیت این گیاه در درمان افسردگی به اثبات رسیده است. ماده موثر این گیاه هایپریسین است. این گیاه را نیز می توانید به صورت چای، دم کرده و نوش جان کنید.

درمان سریع افسردگی با زعفران

از عصر باستان تا امروز، تاریخچه زعفران مملو از کاربردهایی در غذاها، نوشیدنی‌ها، و درمان‌های گیاهی سنتی است. زعفران بومی نواحی مختلف آسیا، به ویژه جنوب غرب آسیا، جنوب اروپا و جنوب اسپانیاست. بر اساس یکی از گزارش ها سالیانه حدود 230 تن زعفران در جهان تولید می شود. اما در بین تمام تولید کنندگان این 230 تن زعفران در جهان و تولید کنندگان حرفه ای ایرانی، شهر قاین است که مرغوب ترین و بهترین زعفران جهان را تولید می کند و صاحب مقام اول در زمینه برترین زعفران در ایران و جهان است و همانطور که شنیده اید این شهر را با نام پایتخت زعفران ایران یاد می کنند.

قسمت مورد استفاده این گیاه که به نام زعفران در بازار تجارت موجود است انتهای خامه و کلاله گل است. زعفران حاوی مواد چرب، املاح معدنی، موسیلاژ و اسانس های فراوانی است. رنگ زعفران مربوط به ماده ای به نام کرویسن است. مهمترین خاصیت زعفران که از قدیم مورد توجه بوده درمان افسردگی است.

زعفران بوی قوی و طعمی تلخ دارد، باعث تحریک اعصاب شده، اثر مسکن دارد و دارای خاصیت آرام بخشی و خواب آوری است و بالاخره اگر می خواهید همیشه شاد و خندان باشید، زعفران بخورید. زعفران را باید در شیشه های دربسته و دور از نور نگه داری کنید زیرا عطر و رنگ خود را در اثر نور از دست می دهد. اسانس زعفران تبخیر شدنی است و در صورت نگه داری نامناسب به مرور زمان اسانس آن تبخیر، از اثرات دارویی و طعم و مزه آن کاسته شده و مرغوبیت خود را نیز از دست می دهد.
با توجه به اینکه مواد معطر گیاه در حالت پودر شده، بسیار سریع تر از پودر نشده آن تبخیر می شود پس بهتر است زعفران را تا موقع مصرف پودر نکنید یا در صورت پودر کردن، در ظرف دربسته نگه داری کنید. از مضرات زعفران این است که روی سیستم تولید مثل اثر دارد؛ بنابراین زنان حامله باید در خوردن آن احتیاط کنند زیرا ممکن است مصرف زیاد آن موجب سقط جنین شود. در ضمن خوردن زیاد زعفران برای کلیه ها مضر است و اشتها را نیز کم می کند.

طریقه مصرف زعفران برای درمان افسردگی

برای تاثیر گذاری زعفران باید به دو نکته بسیار مهم توجه کرد. اول اینکه تاثیرگذاری زعفران بر روی افسردگی، نیازمند زمان و ادامه دادن مستمر آن است. دوم اینکه، زعفرانی که استفاده می کنید، حتما باید زعفران اصل باشد. زیرا زعفران تقلبی نه تنها به شما کمکی نخواهد کرد بلکه برای سلامتی نیز مضر خواهد بود.

میزان مجاز مصرف روزانه زعفران

طبق تحقیقات صورت گرفته مصرف 3 گرم زعفران در ماه بسیار مفید است و باعث می شود خواص زعفران به صورت کامل به فرد منتقل شود. بیشترین حد مصرف زعفران برای هر فرد 5 گرم در ماه است. مصرف بیشتر از این مقدار اصلا توصیه نمی شود زیرا مصرف بالای آن عوارض مختلفی را در پی خواهد داشت. بنابراین میزان مجاز مصرف روزانه زعفران یک دهم گرم خواهد بود.

در تحقیقی، به این نتیجه رسیده اند که مصرف 30 میلی گرم‌ (3صدم گرم) زعفران در روز می تواند اثری برابر با قرص سیتالوپرام یا فلوکسیتین یا ایمی پرامین، بر افسردگی داشته باشد. شما می توانید 15 میلی گرم را در روز و 15 میلی گرم دیگر آن را در شب استفاده کنید. مصرف این 30 میلی گرم زعفران (یعنی تقریبا یک تا دو شاخه زعفران) باید مدت 6 تا 8 هفته ادامه پیدا کند تا بتواند تاثیرگذار باشد.

طرز دم کردن زعفران

این 30 میلی گرم زعفران را می توانید به روشهای مختلف در روز استفاده کنید. در ساده ترین حالت می توانید آن را به صورت دم کرده میل کنید. برای این کار باید ابتدا مقداری اب را جوشانده و سپس 30 میلی گرم زعفران (تقریبا یک شاخه تا دو شاخه زعفران) را پودر کرده و داخل اب جوش بریزید. ترکیب اب جوش و زعفران باید مدت 10 دقیقه بر روی حرارت ملایم غیر مستقیم دم بکشد. پس از آن می توانید زعفران دم کرده را میل کنید. روش های دیگری نیز برای استفاده این مقدار زعفران وجود دارد. که از جمله آنها می توان به تهیه چایی زعفران اشاره کرد.

خواص گلاب برای اعصاب

وقتی که حرف از افسردگی می شود، در بین توصیه ها از گلاب نیز استفاده می شود.گلاب شهدی است که از گل محمدی گرفته می شود. گلاب اولین چیزی است که معمولا هنگام غم و فوت افراد به اطرافیان تعارف می شود.این کار دیدگاه سنتی دارد اما در اصل به خاطر این است که گلاب در درمان غم و افسردگی نافع است.

بهترین شیوه های استفاده از گلاب در درمان افسردگی

1) به صورت دمنوش

دمنوش چای و گلاب: هنگام دم گذاشتن چای، کمی گلاب یا کمی از پودر برگهای صورتی گل محمدی را در آن بریزید و صبر کنید تا چای دم بکشد. شما می توانید هر روز از این دمنوش میل کنید.

دمنوش گلاب و زعفران: گلاب را گرم کنید و کمی زعفران در آن بریزید تا رنگ گلاب زرد رنگ شود. سپس مقدار کمی از این دمنوش را به تنهایی و یا در داخل شربت ریخته و میل کنید.

2) استشمام بوی گلاب نیز در درمان افسردگی موثر است و از شدت غم و ناراحتی می کاهد.

3) اگر فصل بهار است و برایتان امکان پذیر است، در باغ های گل محمدی پرسه بزنید تا از آثار شادی بخش آن بهره مند شوید.

مویز ضد افسردگی

به حبه های درشت خشک شده انگور سیاه، مویز گفته می شود.مویز سرشار از ویتامین های A،B،E، و املاحی مانند کلسیم، فسفر، و پتاسیم است.همچنین مویز دارای اسید چرب امگا3 و امگا 6 می باشد و از ابتلا به آلزایمر، سرطان، و دیابت جلوگیری می کند.

تقویت اعصاب و روحیه با مویز

مداومت بر خوردن مویز و کشمش انسان را خوش می کند، پس اگر کسانی که ناراحتی اعصاب دارند و همیشه افسرده و ناراحتند، به طور مداوم کشمش و مویز بخورند، همّ و غمشان برطرف می شود.

از یاد نباید برد که اساس و تمرکز کشمش و مویز، حول درمان مشکلات روحی، روانی و عصبی می چرخد. مویز و کشمش بیماری ها را درمان می کند، مشروط بر اینکه بر خوردنش مداومت شود، مثلاً باید هر روز 21 دانه مویز قرمز با جدا کردن هسته اش خورده شود.

پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: بر شما باد مویز، چرا که تلخه را می زداید، بلغم را می برد، پی را استحکام می دهد، رنجیدگی و خستگی را از میان می برد، خوی را خوش می سازد، دل را پاک و پیراسته می دارد و اندوه را می برد.

بابونه

بابونه برای افرادی که مبتلا به اضطراب و افسردگی هستند بسیار سودمند است و از گیاهان خوب برای فرآیند درمان افسردگی با گیاهان دارویی به شمار می‌رود. اخیرا، یک مطالعه انجام شده است که عصاره ی بابونه را در مقابل یک دارونما برای درمان اختلال اضطراب عمومی مورد مقایسه قرار داده است. بعداز 8 هفته از انجام این مطالعه، نتایج نشان دادند که سطح اضطراب در افرادی که از این گیاه استفاده کرده‌اند، کاهش پیدا کرده است. طریقه مصرف به صورت دمنوش و یا چای بابونه می باشد.

رزماری

رزماری از دیگر گیاهانی است که برای درمان افسردگی با گیاهان دارویی، بسیار مفید است. رزماری یک گیاه چوبی است و برگ های آن برای طعم دادن به گوشت، سیب زمینی، روغن های پخت و پز و غیره مورد استفاده قرار می گیرند. این چاشنی، اثرات خوبی به عنوان یک ضد افسردگی دارد. ترکیبات فعال آن شامل رزمانول، سیرکیمارتین و سالویژنین هستند. رزماری، در بسیاری از سینی های غذای مردم خاورمیانه دیده می شود و همچنین می تواند در پخت غذاهایی مانند نخود فرنگی، گوشت بره، گوشت گوساله و ماهی مورد استفاده قرار بگیرد.

آویشن

گیاه آویشن از گزینه‌های عالی برای درمان افسردگی با گیاهان دارویی است. گیاه آویشن یک منبع عالی از لیتیوم و تریپتوفان است. هر دوی این ها، در دزهای کم (یعنی همان مقداری که به عنوان چاشنی در غذاها مورد استفاده قرار می گیرند)، می توانند به عنوان تثبیت‌کننده خلق و خو و بهبود دهنده ی خواب و آرام بخش، کمک کننده باشند. از آویشن و سیر برای طعم دادن به کباب ها استفاده کنید. مصرف آویشن همراه با بادمجان نیز خوب است و طعمی شبیه فلفل را ایجاد می کند که بسیار مطبوع است.

منابع:

کتاب "طب الکبیر" اثر محسن شکری پینوندی

کتاب "خواص درمانی گیاهان" اثر محمد جزینی

کتاب "گیاهان دارویی" تالیف علی توکلی

کتاب "دمنوش های گیاهی و کاربردهای آن" اثر معصومه درویشی